Με περισσότερα από 300 χρόνια ιστορίας, οι σκύλοι έρευνας αγνοουμένων (αγνοουμένων, εγκλωβισμένων ή ατόμων με αδυναμία στην επικοινωνία και την αναζήτηση βοήθειας), κυριαρχούν πλέον στον τομέα της έρευνας και διάσωσης ως ισότιμα μέλη πολλών ομάδων και υπηρεσιών (κρατικών και μη), σώζουν ανθρώπινες ζωές και συγκινούν με τις ιστορίες τους.

Tι πραγματικά είναι ένας σκύλος έρευνας αγνοουμένων ή ένας σκύλος διασώστης - όπως έχουμε συνηθίσει να τους λέμε - ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους, ποιες είναι οι πρακτικές εκπαίδευσης;

Σκύλος έρευνας και διάσωσης χαρακτηρίζεται ο σκύλος που λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της φυλής του, του σωματότυπου, των ενστίκτων και τις ιδιαίτερης εκπαίδευσης που έχει πάρει, είναι ικανός είτε να εντοπίσει ανθρώπους (εγκλωβισμένους ή και σε ανοιχτό περιβάλλον), είτε να τους εντοπίσει και να τους διασώσει - μεταφέρει (σκύλοι ναυαγοσώστες).

Στη διάρκεια των χρόνων αναπτύχθηκαν και άλλες αρκετές ειδικότητες σκύλων έρευνας ανάλογα με την περιοχή δράσης και τις αναγκαιότητες.
Μερικές από αυτές είναι:

1. Σκύλος Χιονοστιβάδων (εντοπισμός εγκλωβισμένων ατόμων μετά από χιονοστιβάδα)
2. Σκύλος Έρευνας Εγκλωβισμένων ή Σκύλος Αστικής Έρευνας και Διάσωσης με ειδίκευση στην έρευνα και εντοπισμό εγκλωβισμένων ατόμων σε περιορισμένους χώρους και περιοχές καταστροφής (πχ ερείπια μετά από σεισμό, κατολισθήσεις κ.α.)
3. Σκύλος Έρευνας Αγνοουμένων Ατόμων με ειδίκευση στην έρευνα σε φυσικό περιβάλλον
4. Σκύλος Ναυαγοσώστης με ειδίκευση και ικανότητα εντοπισμού λουόμενου και μεταφοράς του στην ακτή (με ή χωρίς χρήση ειδικού εξοπλισμού και μέσων, με ή χωρίς τη συνοδεία Ναυαγοσώστη)
5. Σκύλος Εντοπισμού Πτωμάτων

Ενώ οι τρεις βασικές πρακτικές έρευνας στις οποίες εκπαιδεύονται οι σκύλοι, εκμεταλλευόμενοι την πολύ μεγάλη οσφρητική ικανότητα που έχουν, είναι :

• Trailling όπου ο σκύλος εκπαιδεύεται να εντοπίζει, να ξεχωρίζει και να ακολουθεί οσμές συγκεκριμένου ατόμου που του δίνονται συνήθως από ''αμόλυντα'' προσωπικά αντικείμενα (ρούχα του αγνοούμενου) και είναι συνδυασμός σωματιδίων ανθρώπινων κυττάρων και άλλων οσμών (αρώματα, οσμές υλικών κ.α.). Η έρευνα Trailling για πολλά χρόνια θεωρούνταν η πιο αποτελεσματική μιας και οι σκύλοι καθοδηγούνται όχι μόνο από την ιδιαίτερη οσμή που τους έχει δοθεί αλλά εργάζονται πάνω στο σύνολο της οσμής του αγνοούμενου όπως αυτή εκπέμπεται και από τα εκατομμύρια νεκρά κύτταρα που αφήνει πίσω του το άτομο, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλο ρίσκο για τον σκύλο να παρασυρθεί από ψεύτικο συναγερμό οσμής, αδιαφορώντας ίσως για οσμές που πραγματικά θα οδηγούσαν στον αγνοούμενο.
• Τracking (ιχνηλασία) όπου ο σκύλος εκπαιδεύεται να εντοπίζει και να ακολουθεί τις οσμές που αφήνει ένας άνθρωπος στο έδαφος και είναι τυπική μέθοδος ειδικά όταν οι διασώστες γνωρίζουν το τελευταίο σημείο εμφάνισης του αγνοούμενου ή την πορεία του και με απαραίτητη προϋπόθεση οι συνθήκες να ευνοούν στην διατήρηση των οσμών.
• Tracking και Trailling έχουν πολλά κοινά στοιχεία στην πρακτική τους και αρκετοί ειδικοί του χώρου δεν τις ξεχωρίζουν. Παρόλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες οι περισσότερες υπηρεσίες και ομάδες διάσωσης προτιμούν την έρευνα Air Scenting σαν τoν πλέον χρήσιμο τρόπος έρευνας, χωρίς περιορισμούς, κατά την οποία ο σκύλος δεν ψάχνει τον συγκεκριμένο αγνοούμενο, αλλά τις πιο πρόσφατες ανθρώπινες οσμές στην περιοχή που του έχουν υποδείξει. O σκύλος ακολουθεί την οσμή των αμέτρητων μικροσκοπικών κυττάρων της επιδερμίδας του ατόμου που σχηματίζουν μια συνεχόμενη ροή στο περιβάλλον. Σε αυτή την περίπτωση ο σκύλος εντοπίζει και ακολουθεί τις οσμές όχι μόνο με τη μύτη στο έδαφος αλλά και ψηλότερα στον αέρα και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποκλείσει πολύ μεγάλες εκτάσεις εδάφους και να κερδηθεί πολύτιμος για τη ζωή του αγνοούμενου χρόνος.

Στις πρακτικές έρευνας Tracking ήTrailling συνήθως ο Διασώστης - Χειριστής ακολουθεί από πολύ κοντά τον σκύλο ή και χρησιμοποιεί οδηγό πολλών μέτρων, ενώ στην έρευνα Air Scenting ο σκύλος είναι ελεύθερος και συνήθως θα ειδοποιήσει τον χειριστή του, εφόσον ανακαλύψει τον αγνοούμενο, με επίμονο και συνεχές γάβγισμα.

Σε κάθε περίπτωση οι σύγχρονες μέθοδοι εκπαίδευσης αντιμετωπίζουν την έρευνα αγνοουμένων και την προσφέρουν στον σκύλο σαν ένα ευχάριστο παιχνίδι που τελειώνει πάντα με εύρεση του αγνοούμενου και επιβράβευση με τρόπο ώστε ο σκύλος να θέλει να το επαναλάβει. Αυτό σημαίνει ότι ο σκύλος θα πρέπει ''πάντα'' να βρίσκει το αντικείμενο της έρευνάς του για να τελειώνει ευχάριστα αυτό το παιχνίδι.

Δυστυχώς όμως δεν πάντα εφικτό να βρεθεί ο αγνοούμενος και σε αυτή την περίπτωση ο χειριστής και ένας ειδικά εκπαιδευμένος της ομάδας διάσωσης θα πρέπει να φροντίσουν για την ικανοποίηση του τετράποδου συναδέλφου τους και να δώσουν την ευκαιρία και τη χαρά στον σκύλο να ''ανακαλύψει'' έναν άνθρωπο και να επιβραβευτεί για αυτό! Είναι το κλειδί για να θελήσει να το ξανακάνει!!!

Οι πρακτικές εκπαίδευσης και πιστοποίησης των Κυνοφιλικών Ομάδων βασίζονται πλέον σε διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες και θετικές μεθόδους και τροποποιούνται ανάλογα με το δυναμικό της ομάδας στην οποία δραστηριοποιούνται, τις συνθήκες και το είδος δράσης, αλλά και την εθνική νομοθεσία.

''ο σκύλος μου είναι κυνηγόσκυλο, είναι υπάκουος, έχει αντοχές και εντοπίζει τα θηράματα...μπορεί να γίνει διασώστης;''

Είναι μια από τις πολλές κλασικές ερωτήσεις που κάνουν ιδιοκτήτες σκύλων που θέλουν να ασχοληθούν με την Έρευνα και Διάσωση (συνήθως ως εθελοντές). Μπορούν όμως όλοι οι σκύλοι να αντεπεξέλθουν στις ιδιαιτερότητες μιας επιχείρησης έρευνας αγνοουμένου; Υπάρχουν κατάλληλες και ακατάλληλες φυλές; Ναι!

Ο σύγχρονες πρακτικές εκπαίδευσης απαιτούν δικαίως από τον κυναγωγό να χρησιμοποιήσει τα ένστικτα του σκύλου χωρίς να τα καταπιέσει και να δημιουργήσει έναν σκύλο εργασίας, με θετική προσέγγιση, βασιζόμενος στα χαρακτηριστικά και την ιδιοσυγκρασία της φυλής ανάλογα και με τον τύπο εργασίας που επιθυμεί. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι ένα Pointer ή ένα Vizla ίσως προτιμήσουν να ακολουθήσουν το θήραμα από το να βρουν τον αγνοούμενο. Αρκεί όμως αυτή η λογική για την επιλογή ενός σκύλου διασώστη; Όχι!

Έρευνα και Διάσωση ονομάζεται η διαδικασία έρευνας και παροχής βοήθειας σε ανθρώπους που βρίσκονται σε ή απειλούνται από επικείμενο κίνδυνο, και αυτό είναι το κυριότερο που θα πρέπει να λάβουμε υπ όψιν μας.

Ένας σκύλος που έχει εκπαιδευτεί στην φύλαξη χώρου ή ένας σκύλος που από τη φύση του είναι επιφυλακτικός προς τους ξένους ή υπερπροστατευτικός προς τον ιδιοκτήτη του, πως θα αντιδράσει άραγε όταν ανακαλύψει τον αγνοούμενο ο οποίος μπορεί να φοβάται, μπορεί να κλαίει, μπορεί να φωνάζει, να είναι υπερκινητικός ή και να γίνει βίαιος ή επιθετικός ή μπορεί να είναι ψυχικά διαταραγμένος....;

Ο σκύλος εκπαιδεύεται στην έρευνα αγνοουμένων, ο (εν δυνάμει) αγνοούμενος ή εγκλωβισμένος δεν έχει εκπαιδευτεί.....

Για την επιλογή λοιπόν της ''κατάλληλης φυλής'' θα πρέπει να συνδυάζουμε πολλά διαφορετικά δεδομένα για τα οποία όμως θα μιλήσουμε σε κάποιο άλλο αφιέρωμα, όπως και για τις σύγχρονες πρακτικές εκπαίδευσης για αυτή την ιδιαίτερη κατηγορία σκύλων εργασίας.

Σήμερα στην Ελλάδα εκτός από την Ειδική Μονάδα Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ), την Κινητή Ομάδα Αντιμετώπιση Καταστροφών (ΚΟΜΑΚ) της Πολεμικής Αεροπορίας και την Ομάδα Διάσωσης του Ελληνικού Στρατού οι οποίοι διαθέτουν Κυνοφιλικές Μονάδες Έρευνας και Διάσωσης, υπάρχουν και αρκετές εθελοντικές ομάδες διάσωσης ενταγμένες στο μητρώο της ΓΓΠΠ όπως η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, το Χαμόγελο του Παιδιού, οι Έλληνες Διασώστες κ.α. που διαθέτουν Κυνοφιλικές Μονάδες Έρευνας και Διάσωσης και συνεργάζονται με Διεθνείς Οργανισμου΄ς εκπαίδευσης και πιστοποίησης.

Διάβασε επίσης: Σκύλοι έρευνας και διάσωσης αγνοουμένων B' μέρος - Η επιλογή του σκύλου, φυλές και χαρακτήρας

Κωνσταντίνος Καλφούντζος - Εκπαιδευτής Σκύλων Έρευνας Αγνοουμένων Pet Partners International Team Evaluator Scent Work Instructor Επικοινωνία: twitter

{cbrelatedarticle count="5" /}