"…πόσο πιο εύκολα και ευχάριστα θα ήταν όλα, πόσο καλύτερη η ζωή μας, εάν εκφράζαμε απλά και αληθινά τα συναισθήματά μας - όπως ένας σκύλος που απλά κουνάει την ουρά του ή γαβγίζει την δυσαρέσκειά του!". Sigmund Freud

Ο Sigmund Freud (6 Μαΐου 1856 – 23 Σεπτεμβρίου 1939) ήταν Αυστριακός ιατρός, φυσιολόγος, ψυχίατρος και ο θεμελιωτής ή αλλιώς ο πατέρας της ψυχανάλυσης…μήπως όμως ήταν και πρωτοπόρος σε αυτό που σήμερα ονομάζεται Pet Therapy ή Animal Assisted Therapy (θεραπεία με τη διαμεσολάβιση ζώων);

Για σχεδόν όλη τη ζωή του, ο Sigmund Freud δεν είχε καμιά σχέση ή επαφή με σκύλους εκτός αν αυτοί εμφανίζονταν στα όνειρά των ασθενών του, ως κακοτράχαλοι και απειλητικοί, ως ενσάρκωση δύσκολων συγγενών ή ενσάρκωση κάποιου παλιού σεξουαλικού τραύματος.

Η πρώτη στενή γνωριμία του Sigmund Freud με σκύλο βρίσκει τον πατέρα της ψυχανάλυσης να διανύει την 7η δεκαετία της ζωής του και ακούει στο όνομα Wolf. Ήταν ένας Γερμανικός Ποιμενικός (German Shepherd) που είχε αγοράσει η κόρη του Anna, επίσης ψυχοθεραπεύτρια. H Anna εξομολογείτε σε φίλο της ότι ο Freud είχε ερωτευτεί τον Wolf

Το 1928, η Dorothy Burlingame, στενή φίλη της Άννας, χάρισε στον 72χρονο Freud τον πρώτο δικό του σκύλο, ένα καθαρόαιμο Chow Chow με το όνομα Lün-Yu. Δυστυχώς όμως, ο Lün-Yu πέθανε 15 μήνες αργότερα, αφού είχε χαθεί και περιπλανηθεί για αρκετές ημέρες κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό του Σάλτσμπουργκ. Ο θάνατος του Lün-Yu συγκλόνισε τον Freud και χρειάστηκε να περάσουν επτά μήνες προτού να δεχτεί να καλωσορίσει στο σπίτι του τη Yofi (ή αλλιώς Jofi), την αδελφή του Lün-Yu.

Η Yofi έγινε ο αχώριστος σύντροφος του Freud και ίσως ο πιο στενός του συνεργάτης. Ο Freud κρατούσε μαζί του τη Yofi στο γραφείο κατά τη διάρκεια των συνεδριών θεραπείας και σύντομα ανακάλυψε ότι οι ασθενείς και ιδιαίτερα τα παιδιά, ήταν πιο πρόθυμοι κατά τη διάρκεια των συνεδριών όσο η Yofi βρίσκονταν στην αίθουσα. Ο Freud άρχισε να λαμβάνει μηνύματα από τη συμπεριφορά της Yofi και σχεδόν κατέληγε στο να αποκτά μια αίσθηση της κατάστασης των ασθενών του. Παρατήρησε από νωρίς ότι οι ασθενείς ανταποκρίνονταν πιο ανοιχτά και ειλικρινά όταν ήταν παρών η Yofi.

H Yofi δεν ήταν επικριτική απέναντι στους ασθενείς, αλλά ένας αφοσιωμένος και σιωπηλός παρατηρητής που όμως μπορούσε να αντιληφθεί την ψυχική κατάσταση των ασθενών. Η Yofi έμενε κοντά σε κάποιον που ήταν ήρεμος, αλλά πήγαινε στην άλλη πλευρά του δωματίου αν ο ασθενής ήταν τεταμένος ή ανήσυχος, ενώ εάν ένας ασθενής ήταν καταθλιπτικός, η Yofi θα καθόταν κοντά του απόλυτα διαθέσιμη για χάιδεμα. Γνώριζε ακόμη και την ώρα που τελείωναν οι συνεδρίες και στα 50 λεπτά περίπου κατευθύνονταν προς στην πόρτα για να δείξει στους ασθενείς ότι έπρεπε να αποχωρήσουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επίσκεψη του ψυχιάτρου Roy Grinker στον Freud το 1932. Σύμφωνα με τον ίδιο, ενώ η Υofi βρισκόταν δίπλα στον καναπέ κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, κάποια στιγμή σηκώθηκε και πήγε στην πόρτα, ξύνοντας την επιφάνειά της και σε εκείνο το σημείο ο Freud είπε στον Grinker, "η Yofi δεν συμφωνεί με αυτό που λέτε" και όταν η Yofi επέστρεψε στον καναπέ ο Freud είπε "η Υofi αποφάσισε να σας δώσει μια άλλη ευκαιρία."

Σε μια άλλη επίσκεψη όπου ο Grinker ήταν ιδιαίτερα συναισθηματικός, η Υofi πήδηξε επάνω του καθώς βρισκόταν στον καναπέ και ο Freud είπε: "Βλέπεις, η Yofi ενθουσιάστηκε επειδή κατάφερες να ανακαλύψεις η πηγή του άγχους σου! "

Ο Freud μελετούσε τις συμπεριφορές της Yofi και κατέληξε να πιστεύει ότι τα σκυλιά είχαν ένα ηρεμιστικό αποτέλεσμα και μπορούσαν να αισθανθούν τη συναισθηματική κατάσταση των ανθρώπων.

Παρά όμως την παρουσία των Chow Chow στις συνεδρίες του με τους ασθενείς ή τη χαλάρωση μαζί του στην αυλή, ο Freud δεν φαίνεται να έχει προσπαθήσει ποτέ να αναλύσει τους σκύλους αλλά μελετούσε μόνο τη συμπεριφορά τους απέναντι στους ανθρώπους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι δεν ήθελε να ανακαλύψει το άγχος, τη νευρικότητα ή και την υστερία στους συντρόφους του. Σύμφωνα με την κόρη του Anna, αυτό που αγαπούσε περισσότερο στα σκυλιά του ήταν η έλλειψη αμφισημίας, η αφοσίωση, η χάρη και η πιστότητα.

Σύμφωνα με τον Καναδό καθηγητή ψυχολογίας Stanley Coren* και όπως αναφέρει στο βιβλίο του "Τι γνωρίζουν τα σκυλιά;" (What Do Dogs Know? - 1997), ο Freud είχε παραδεχτεί ότι η Yofi τον βοηθούσε στην αξιολόγηση των ασθενών του.

Σε μια επιστολή προς την Γαλλίδα Πριγκίπισσα Marie Bonaparte (η οποία πλήρωσε τους Nazi για να επιτρέψουν στον Freud να φύγει στη Μεγάλη Βρετανία), ο Freud έγραψε:
"Πραγματικά υπάρχει εξήγηση για τους λόγους που μπορεί κανείς να αγαπάει ένα ζώο όπως η Yofi με τέτοια εξαιρετική ένταση: αγάπη χωρίς αμφιβολία, απλότητα ζωής απαλλαγμένη από τις σχεδόν αφόρητες συγκρούσεις του πολιτισμού… Συχνά, όταν χαϊδεύω τη Yofi, με καταλαμβάνει μια μελωδία… ίσως η άρια του Ντον Τζιοβάνι: ‘’Ένας δεσμός φιλίας μας ενώνει με τους δύο’’

Η Yofi πέθανε το 1937 και παρόλο που o Freud υπέφερε από τον χαμό της, σύντομα απέκτησε ένα άλλο Chow Chow με το όνομα Lün.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ξεκινήσει και η ναζιστική εισβολή στην Αυστρία, το Μάιο του 1938, σηματοδότησε τη μετανάστευση του Φρόυντ στο Λονδίνο. Στις 4 Ιουνίου του 1938 εγκατέλειψε οριστικά τη Βιέννη με προορισμό το Λονδίνο, όπου έφθασε τελικά στις 6 Ιουνίου. Η οικογένεια Freud, μετακόμισε σε ένα ευρύχωρο σπίτι στο Βόρειο Λονδίνο. Σήμερα, το σπίτι τους είναι ένα μουσείο και το γραφείο του Freud διατηρήθηκε ακριβώς όπως ήταν, έτοιμο και σήμερα να υποδεχθεί τους ασθενείς του, σε ένα χώρο γεμάτο με τα ίχνη και τις ιστορίες των οικογενειακών σκύλων. Υπάρχει μια κορνίζα με φωτογραφία της ηλικιωμένης Άννας μαζί με την Yofi II (άλλο ένα από τα Chow Chow που απόκτησε η οικογένεια), ένα πορτρέτο της Yofi II που κρέμεται στο παλιό υπνοδωμάτιο της Άννας, μια φωτογραφία του Wolf, αλλά και ένα αντίγραφο του ποιήματος που ‘’είχε γράψει’’ ο Wolf για τα 70ά γενέθλια του Freud.

Αν και η αρχή έγινε με τον Wolf, ωστόσο τα Chow Chow ήταν αυτά που σηματοδότησαν τη ζωή της οικογένειας Freud και του ίδιου του Sigmund Freud…

1925. Η Anna Freud αποκτά τον Wolf (Γερμανικός Ποιμενικός). Ο πατέρας της ζηλεύει και η Anna γράφει ποιήματα για τον πατέρα της εξ ονόματος του σκύλου. Για τα 70α γενέθλια του Freud, του χαρίζει μια φωτογραφία του Wolf.
1928. H Dorothy Burlingame, στενή φίλος της Άννας, χαρίζει στον Freud τον Lün-Yu (Chow Chow).
Αύγουστος 1929. Ο Lün-Yu πεθαίνει και ο Freud Φρόιντ θρηνεί για επτά μήνες.
Μάρτιος 1930. Ο Freud δέχεται να υιοθετήσει την Yofi, (αδελφή του Lün-Yu).
Φεβρουάριος 1931. Η Yofi γεννάει (ο πατέρας δεν έχει ταυτοποιηθεί) και μόνο ένα κουτάβι επιβιώνει, ο Tatoun.
Οκτώβριος 1931. Ο Tatoun πεθαίνει, πιθανότατα από Distemper Virus (Ασβέστωμα σκύλου)
Απρίλιος 1933. Η Yofi κάνει και δεύτερη γέννα αλλά τα κουτάβια έχουν χειρότερη μοίρα από αυτά τις πρώτης γέννας. Η Yofi τρώει τα περισσότερα νεογέννητα και ένα από αυτά που ο Freud προόριζε να χαρίσει σε συνεργάτη ενός ασθενή του, δάγκωσε κάποιον και για αυτό θανατώθηκε.
1936. Ο Wolf πεθαίνει.
11 Ιανουαρίου 1937. Ο Freud πηγαίνει τη Yofi στο κτηνιατρικό νοσοκομείο για επέμβαση αφαίρεσης κύστεων από τις ωοθήκες. Η επέμβαση φαίνεται επιτυχής, αλλά στις 14 Ιανουαρίου, τρεις ημέρες μετά η Yofi πεθαίνει από καρδιακή ανακοπή.
15 Ιανουαρίου 1937. Ο Freud ζητά να πάρει πίσω την Lün ΙΙ (αδερφή της Yofi), από την Dorothy Burlingame. Η Lün ΙΙ ανήκε στον Freud για κάποιο διάστημα, αλλά δόθηκε για υιοθεσία "γιατί η Yofi δεν μπορούσε να ανεχτεί έναν αντίπαλο".
Ιούνιος 1938. Η οικογένεια Freud μετακομίζει στο Λονδίνο με τη Lün ΙΙ, η οποία όμως παραμένει σε καραντίνα για έξι μήνες. Αν και η κατάσταση της υγείας του Freud ήταν επιβαρυμένη ωστόσο επισκέπτονταν συχνά την τετράχρονη Lün στα πολυτελέστατα σπιτάκια καραντίνας στο Βόρειο Κένσινγκτον.
23 Σεπτεμβρίου 1939. Ο Sigmund Freud πεθαίνει, με τη Lün να τον αποφεύγει στις τελευταίες εβδομάδες του… Ο Φρόιντ ήταν πεπεισμένος ότι ο σκύλος τον απόφευγε λόγω της έντονης οσμής από τη μόλυνσης σ το πρόσωπό του. Ο καρκίνος είχε χτυπήσει τη γνάθο του και το σαγόνι του είχε νεκρώσει (osteonecrosis of the jaw). Δεν την κατηγόρησε ποτέ.

O Freud έβρισκε καταφύγιο και γαλήνη παρέα με ένα είδος (σκύλος) που ποτέ δεν είχε διαπράξει φρικαλεότητες όμοιες με των ανθρώπων και ότι έβλεπε στους σκύλους το θεωρούσε απλό και ειλικρινές.

Ένα χρόνο πριν το θάνατό της το 1982, η Anna Freud προσπάθησε να εξηγήσει την καθυστερημένη αφοσίωση του πατέρα της στα σκυλιά. Πίστευε ότι ήταν μια αντανάκλαση της απογοήτευσής του στους ανθρώπους και της ‘’αδυσώπητης βιαιότητας και της τυφλής επιθυμίας για καταστροφή’’. "Υπό αυτές τις συνθήκες," έγραφε, "έγινε ευκολότερο να απομακρυνθεί από τους ανθρώπους και να στραφεί στα ζώα.’’

Όπως έγραψε ο ίδιος ο Freud: "Τα σκυλιά αγαπούν τους φίλους τους και δαγκώνουν τους εχθρούς τους, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, οι οποίοι είναι ανίκανοι για καθαρή αγάπη και πάντα πρέπει να αναμειγνύουν αγάπη και μίσος στις αντικειμενικές σχέσεις τους".

Καθ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα ψυχοθεραπευτές, συνάδελφοι του Freud, εξέταζαν και μελετούσαν την ιδέα των σκύλων θεραπείας (όπως και τη χρήση και άλλων ζώων όπως ιπποειδή) μέχρι που χρόνια αργότερα αποκαλύφθηκαν κείμενα που τεκμηριώνουν τις εμπειρίες του Freud με την Yofi.

Τα ημερολόγια του αποτέλεσαν, για πολλούς, τη βάση για την ανάπτυξη των μεθόδων θεραπείας με τη διαμεσολάβιση ζώων. Αν και τα γεγονότα που διαβάζουμε παραπάνω και αφορούν στη συμβίωση του Freud με τα αγαπημένα του Chow Chow, ίσως σήμερα να μη συμβαδίζουν απόλυτα με τη σύγχρονη ζωοφιλική φιλοσοφία (ας μην ξεχνάμε όμως ότι μιλάμε για έναν αιώνα πριν και με πρωταγωνιστή τον Sigmund Freud), ωστόσο ο ίδιος ο Freud έρχεται να μας χτυπήσει φιλικά στην πλάτη…

Σε συνέντευξή του στον Γερμανοαμερικανό George Sylvester Viereck, διαβάζουμε: "Τι σας φταίνε τα ζώα; Εγώ προτιμώ την παρέα τους από αυτή των ανθρώπων. Τα ζώα αποδεικνύονται περισσότερο ειλικρινή και αυθόρμητα. Δεν έχουν διχασμένη προσωπικότητα και το Εγώ τους δεν πάσχει."

Πηγές, Βιβλιογραφία και Φωτογραφίες
https://chowtales.com/
http://www.psychanalyse.lu
http://www.psychanalyse.lu/articles/FreudInterview.pdf
https://el.wikipedia.org
Assosciated Press
Laurel Braitman www.laurelbraitman.com
What Do Dogs Know? Του Stanley Coren
*o καθηγητής Stanley Coren έχει πολύ πλούσιο συγγραφικό έργο όπου παρουσιάζει τις μελέτες του σχετικές με τη συμπεριφορά των σκύλων και τον δεσμό ανθρώπου-σκύλου.

http://www.psychanalyse.lu/articles/FreudInterview.pdf

Του Κωνσταντίνου Καλφούντζου

Κωνσταντίνος Καλφούντζος - Εκπαιδευτής Σκύλων Έρευνας Αγνοουμένων Pet Partners International Team Evaluator Scent Work Instructor Επικοινωνία: twitter