Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες υποστήριζαν πως ο σύγχρονος σκύλος (Canis lupus familiaris) προέρχεται από την εξημέρωση του γκρίζου λύκου (Canis lupus). Όλες οι σύγχρονες όμως έρευνες (2014-2016) δείχνουν πως ο σύγχρονος σκύλος με το σύγχρονο λύκο είχαν κάποιον κοινό πρόγονο, και δεν προέρχεται ο ένας από τον άλλον.
Από την εξημέρωση του προϊστορικού αυτού κοινού προγόνου και όχι από το λύκο που γνωρίζουμε σήμερα προήλθαν τα τελευταία 200 χρόνια περίπου οι σύγχρονες φυλές σκύλων. Οι έρευνες δεν τελειώνουν ποτέ και ίσως στο μέλλον ανακαλύψουμε κάτι διαφορετικό. Το άρθρο αυτό θα ενημερωθεί εφόσον υπάρξουν νέα ευρήματα.
Σκελετός θηλαστικού του γένους Canis- που βρέθηκε έξω από τη Ρώμη (2014) βοηθάει ακόμη περισσότερο την έρευνα για την αληθινή προέλευση του σύγχρονου σκύλου. Η πεποίθηση πως ο σκύλος προέρχεται από τον γκρίζο λύκο κλονίστηκε πριν λίγο καιρό όταν έρευνα του πανεπιστημίου California υποστήριξε πως “ο κοινός απόγονος των σκύλων και λύκων εξαφανίστηκε πριν χιλιάδες χρόνια”.
Τα νέα ευρήματα ανήκουν σε σαρκοβόρο θηλαστικό με την ονομασία Canis etruscus που έζησε στην Ιταλία πριν δυο εκατομμύρια χρόνια πριν και είναι το αρχαιότερο δείγμα του γένους Canis. Σύμφωνα με τον καθηγητή Marco Cherin του πανεπιστημίου της Perugia, “Πρόκειται ένα μεσαίου μεγέθους σαρκοβόρο. Μικρότερο από τον σύγχρονο λύκο που κυνηγούσε σε αγέλες.
Έμοιαζε με διασταύρωση Γερμανικού ποιμενικού και λύκου.” Μετά τη νέα έρευνα μερίδα της επιστημονικής κοινότητας πιστεύει πως η “μητέρα” όλων των σκύλων στην Ευρώπη ίσως είναι ο Canis etruscus που πριν ένα εκατομμύρια χρόνια “γέννησε” τον Canis mosbachensis που σήμερα πιστεύεται πως είναι απόγονος των σύγχρονων λύκων.
Το παρακάτω άρθρο γράφτηκε το το 2013. Πολλά από τα παρακάτω στοιχεία ίσως ανατρέπονται από τα παραπάνω νέα ευρήματα της επιστήμης. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες που μπορείτε να διαβάσετε για τα δύο βιολογικά είδη και την εξέλιξη τους.
Ρώσσοι επιστήμονες αποκάλυψαν πως ανακάλυψαν ένα παγωμένο κουτάβι 12.400 ετών στην περιοχή της Σιβηρίας. Είναι το καλύτερο διατηρημένο δείγμα του ζώου που έχει να καλυφθεί μέχρι σήμερα. Από τα μέχρι τώρα στοιχεία γνωρίζουμε πως πρόκειται για σκύλο και όχι για λύκο. Το κουτάβι είναι κατά 80% ανέπαφο και θα βοηθήσει τους επιστήμονες να ανακαλύψουν νέα στοιχεία για την εξέλιξη του είδους.
Μία νέα έρευνα (2016) με επικεφαλής τον δρα Λόρεντ Φραντς του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ανέλυσαν μιτοχονδριακό DNA από 59 αρχαίους ευρωπαϊκούς σκύλους που ζούσαν πριν από 3.000 έως 14.000 χρόνια, καθώς και το πλήρες γονιδίωμα ενός ιρλανδέζικου σκύλου που έζησε πριν από 4.800 χρόνια.
Στη συνέχεια, συνέκριναν τα ευρήματά τους με γενετικά δεδομένα από την ανάλυση του DNA περίπου 2.500 σύγχρονων λύκων και σκύλων από τη Δυτική Ευρασία και την Ανατολή Ασία.
Η ανάλυση δείχνει πως είναι πιο πιθανό ότι υπήρξαν δύο ανεξάρτητες εξημερώσεις σκύλων, μία στην Ευρώπη και μία στην Ασία. Δεν απέκλεισαν πάντως τελείως το ενδεχόμενο η εξημέρωση να έγινε μόνο στην Ασία και οι πρώτοι εξημερωμένοι σκύλοι να μεταφέρθηκαν πολύ γρήγορα προς τη Δυτική Ευρώπη, μαζί με ανθρώπους που μετανάστευσαν εκεί.
Το 2013 Αμερικανοί επιστήμονες ανέλυσαν το μιτοχονδριακό DNA (που μεταφέρεται από τη μητέρα) που βρέθηκε στα οστά δέκα λύκων και οκτώ σκύλων, οι περισσότεροι εκ των οποίων προέρχονταν από την Ευρώπη. Όλα τα ζώα έζησαν πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια και μάλιστα δύο ήταν ηλικίας άνω των 30.000 ετών. Στη συνέχεια συνέκριναν αυτό το DNA με το γονιδίωμα 77 σύγχρονων σκύλων, 49 λύκων και κογιότ και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι σημερινοί σκύλοι συνδέονται γενετικά με τους αρχαίους λύκους και τους σκύλους που προέρχονταν από την Ευρώπη. Δεν έχουν όμως πλέον καμία σχέση με τους σύγχρονους λύκους.
Σύμφωνα με την έρευνα στη Μέση Ανατολή και την Κίνα δεν έχει βρεθεί κανένα λείψανο σκύλου παλαιότερο των 13.000 ετών. Με βάση αυτή τη διαπίστωση, θεωρούν ότι οι σκύλοι κατάγονται από τους αρχαίους ευρωπαϊκούς λύκους, ένα είδος που σήμερα έχει πλέον εκλείψει.
Αρχαιολογικές ανασκαφές σε σπηλιά στα βουνά Altai της Σιβηρίας ανακάλυψαν κρανίο σκύλου και μετά από ανάλυση (2013) τοποθετήθηκαν χρονολογικά 33 χιλιάδες χρόνια πριν. Το κρανίο αυτό έχει πολλές ομοιότητες με αυτό ενός πλήρους εξημερωμένου σκύλου που έζησε στην περιοχή της Γροιλανδίας πριν χίλια χρόνια αλλά και με άλλα ανάλογα ευρήματα στην περιοχή Goyet του Βελγίου (2008) και στην Τσεχία (2011).
Άλλα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν αποκαλύψει πως μία ενδιάμεση κατάσταση λύκου-σκύλου (proto-dogs) και ο άνθρωπος συνυπάρχουν χωρίς προβλήματα περίπου τετρακόσιες χιλιάδες χρόνια. Σε περιοχές του πλανήτη όπως Βόρεια Αμερική και Αφρική ακόμη και σήμερα συναντάμε proto-dogs. Ζουν κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς και τρέφονται "ζητιανεύοντας" τροφή. Δεν δείχνουν να φοβούνται τους ανθρώπους και τρέπονται σε φυγή μόνο εάν εκείνοι τα κυνηγήσουν.
Για πολλά χρόνια υπήρχε η θεωρεία πως κουτάβια λύκων απομακρύνθηκαν από την μητέρα τους σε μικρή ηλικία και εξημερώθηκαν μεγαλώνοντας μαζί με τους ανθρώπους.
Στο βιβλίο τους "The Genius of Dogs" οι Dr. Brian Hare (Duke Canine Cognition Center) και Vanessa Woods (Duke University) υποστηρίζουν, όπως και οι περισσότεροι επιστήμονες σήμερα, ότι δεν εξημερώσαμε εμείς τους λύκους αλλά οι λύκοι τον άνθρωπο. Στην ουσία οι λύκοι "εξημερώθηκαν μόνοι τους".
"Εάν κοιτάξετε προσεκτικά, χιλιάδες χρόνια τώρα, τη σχέση του ανθρώπου με το λύκο, κάθε άλλο παρά φιλική ήταν. Οι σύγχρονοι άνθρωποι που έφτασαν στην Ευρώπη πριν 43.000 χρόνια περίπου εξολόθρευσαν τα μεγάλα σαρκοβόρα θηλαστικά. Η θεωρεία πως οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν λύκους στο κυνήγι δεν στέκει και πολύ. Οι άνθρωποι ήταν πολύ πιο αποτελεσματικοί κυνηγοί από οποιοδήποτε σαρκοβόρο. Οι λύκοι τρώνε πολύ κρέας και δεν τους αρέσει να μοιράζονται. Οι άνθρωποι τους έβλεπαν ανταγωνιστικά.
Η πρώτη καταγεγραμμένη δίωξη λύκων συνέβη τον 6ο αιώνα όταν ο Έλληνας νομοθέτης Σόλων πρόσφερε χρήματα για κάθε λύκο που σκοτώνονταν ή αιχμαλωτίζονταν. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι της σχέσης μίσους μεταξύ ανθρώπου και λύκου. Πως είναι δυνατόν ο άνθρωπος να θέλησε να εξημερώσει το λύκο; (η θεωρεία της υιοθέτησης κουταβιών είναι η λιγότερο αποδεκτή σήμερα) Πιθανότερο είναι να μας πλησίασε ο λύκος. Οι λύκοι που ήταν τολμηροί αλλά έδειξαν επιθετικότητα όταν πλησίασαν τους ανθρώπινους καταυλισμούς, πιθανόν να σκοτώθηκαν από τους ανθρώπους. Εκείνοι που ήταν τολμηροί και φιλικοί επέζησαν (σιγά σιγά άλλαξε η ψυχολογία τους και τελικά εξημερώθηκαν). Η ιστορία της εξέλιξης μας έχει μάθει πως επιβιώνει ο πιο ισχυρός. Πέρα από την δύναμη του πιο μοχθηρού, υπάρχει και η δύναμη της "φιλικότητας". Η μετέπειτα σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο είχε σημαντικά οφέλη για τον άνθρωπο."
Λύκος και σκύλος έχουν τον ίδιο αριθμό χρωμοσωμάτων, 78. Και τα δύο είδη κυοφορούν το ίδιο χρονικό διάστημα και τα κουτάβια τους γεννιούνται κουφά και τυφλά. Τα πρώτα δόντια τους επίσης εμφανίζονται με την ίδια σειρά. Οι λύκοι και οι σκύλοι χρησιμοποιούν περίπου την ίδια "γλώσσα σώματος" για να επικοινωνήσουν με τα μέλη της αγέλης. Υπάρχουν όμως και αρκετές διαφορές.
Το ρύγχος του λύκου είναι μακρύτερο από αυτό του σκύλου, η ουρά του λύκου κρέμεται κάτω ενώ του σκύλου σηκώνεται και σε κάποιες φυλές κουλουριάζεται στη πλάτη. Οι λύκοι έχουν στη βάση της ουράς τους έναν αδένα μέσω του οποίου απελευθερώνουν φερορμόνες και συνήθως μαρκάρουν άλλους λύκους μέλη της ίδιας αγέλης. Είναι μια πράξη που συνήθως κάνει το κυρίαρχο αρσενικό, Alpha male. Στους σκύλους αυτός ο αδένας απουσιάζει ή δεν λειτουργεί.
Ο λύκος δεν είναι σεξουαλικά ώριμος μέχρι να κλείσει το δεύτερο έτος, ενώ οι σκύλοι ωριμάζουν σεξουαλικά νωρίτερα. Οι λύκοι γεννούν μία φορά το χρόνο, συνήθως από τέλη Ιανουαρίου μέχρι τον Απρίλιο ενώ οι σκύλοι μπορούν και δύο φορές το χρόνο (εκτός της φυλής Basenji). Διαφορές υπάρχουν και στο περπάτημα των δύο ζώων. Τέλος η περίοδο κοινωνικοποίησης των σκύλων είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή την λύκων, γεγονός που μας δίνει την δυνατότητα να τους εκπαιδεύσουμε.
Όποιες ομοιότητες και αν παρουσιάζουν λύκος και σκύλος είναι δύο διαφορετικά ζώα. Οι λύκοι είναι άγρια ζώα. Μπορούν να κοινωνικοποιηθούν ή να "δαμαστούν" αλλά δεν μπορούν να ζήσουν μέσα στο σπίτι με τον άνθρωπο ή σε μια οργανωμένη κοινωνία. Ακόμα και αν μεγαλώσουν από κουτάβια μαζί μας θα είναι πάντα άγρια και απρόβλεπτα ζώα.
Ο Erik Zimen είναι ένας Γερμανός βιολόγος που μελέτησε τη συμπεριφορά των λύκων σε αιχμαλωσία. Διαπίστωσε πως ακόμα και οι λύκοι που έδωσαν και δέχτηκαν αγάπη από ανθρώπους και η συμπεριφορά τους κάποια στιγμή δεν διέφερε σε τίποτα από αυτή του σκύλου, υπήρχαν στιγμές που χωρίς καμία προειδοποίηση επιτέθηκαν σε ανθρώπους που πριν λίγο είχαν χαιρετήσει με τρυφερότητα.
Οι άνθρωποι εκτρέφουν σκύλους για χιλιάδες χρόνια. Αρχικά σκύλους κυνηγούς, φύλακες, βοσκούς και πολύ αργότερα σκύλους συντροφιάς. Μέσω της εκτροφής δεν αλλάξαμε μόνο την εμφάνιση τους αλλά και το μυαλό τους. Τον τρόπο που σκέφτονται. Επίσης καμία από τις σημερινές φυλές δεν έχει μοναδική αλληλουχία DNA. Την ίδια αλληλουχία DNA που έχει το Siberian Husky την βρίσκουμε και στο Chow Chow.
Δυστυχώς σε κάποιες χώρες, ακόμη και σήμερα, ο σκύλος αποτελεί τροφή. Τα αρχαία χρόνια στην Κίνα, το Μεξικό και την Ρώμη. Σήμερα πάνω από 18 εκατομμύρια σκύλοι θανατώνονται και καταλήγουν σε κάποιο ανθρώπινο πιάτο, κυρίως στην Κίνα, στην Νότιο Κορέα και το Βιετνάμ.
Δημήτρης Κοτάκος